|
Ön koşul dersleri
|
-
|
|
Eğitimin dili
|
Türkçe
|
|
Koordinatör
|
DR. ÖĞR. ÜYESİ GONCA KAMACI ÖZOCAK
|
|
Dersi veren öğretim eleman(lar)ı
|
Dr. Öğr. Üyesi Gonca KAMACI ÖZOCAK (1-7. ve 11-15. Haftalar)
Prof. Dr. Latife ÇAKIR BAYRAM, Araş. Gör. Dr. Görkem EKEBAŞ (8,9 ve 10. Haftalar)
|
|
Yardımcı öğretim eleman(lar)ı
|
-
|
|
Dersin veriliş şekli
|
Yüz yüze
|
|
Dersin amacı
|
Laboratuvar hayvanlarının biyolojisi, yaşam gereksinimleri, standart yetiştirme koşulları, hayvan deneylerine etik yaklaşımlar, basit cerrahi girişim teknikleri, vivaryumlarda biyogüvenlik tedbirleri ve zoonoz hastalıklar hakkında bilgi verilir.
|
|
Dersin tanımı
|
Laboratuvar hayvanı hastalıkları, kullanımı, yetiştiriciliği ve etik yaklaşımlar hakkında teorik bilgi ve uygulamaya dayalı bir derstir.
|
|
1- |
TEORİK: Ders dönemi sonunda dersin öğrenciye kazandıracağı bilgi beceri ve kazanımların vurgulanması. Ders kaynaklarının ve pratik uygulama içeriklerinin aktarılması Öğrenci
ölçme, değerlendime ve sınav yöntemlerinin tanıtılması.
PRATİK: Uygulama dersleri kapsamında; laboratuvarda çalışma prensipleri ve tesis ziyaretleri esnasında uyulması gereken biyogüvenlik kurallarının belirtilmesi Söz konusu uygulama alanlarında canlı ve cansız materyallerle yapılacak uygulamalar esnasında karşılaşılabilcek tehlikeler ve alınması gereken biyogüvenlik önlemleri ve İyi Laboratuvar Uygulamaları Prensipleri konusunda bilgi aktarımı. Uygulama derslerinde not tutulması, logbookların tamamlanması ve ders takibinin öneminin vurgulanması.
|
|
2- |
TEORİK: Dünyada ve Türkiye’deki hayvan deneyleri yasaları, yasaların karşılaştırılması ve biyoetik.
PRATİK: Hayvan deneyleri ve biyoetik üzerine genel tartışma.
|
|
3- |
TEORİK: Laboratuvar hayvanlarının anatomi ve fizyolojisi.
PRATİK: Dijital kaynaklar üzerinden spesifik deney hayvanlarının karşılaştırmalı anatomisinin ve fizyolojisinin incelenmesi.
|
|
4- |
TEORİK: Barındırma ve besleme; farklı hayvan tür ve ırklarına göre barındırma ve besleme koşulları.
PRATİK: Laboratuvar hayvanı tesisi ziyareti; farklı hayvan tür ve ırklarının yaşam ve beslenme koşullarının yerinde incelenmesi.
|
|
5- |
TEORİK: Laboratuvar hayvanı yetiştiriciliği; farklı hayvan tür ve ırklarına göre yetiştirme yöntemleri.
PRATİK: Dijital kaynaklar üzerinden farklı hayvan tür ve ırklarının yetiştime yöntemlerinin incelenmesi.
|
|
6- |
TEORİK: Laboratuvar hayanlarının genetik standardizasyonu; genetik standardizayon oluşturma ve kontrol teknikleri.
PRATİK: Dijital kaynaklar üzerinden güncel genetik standardizasyon oluşturma ve kontrol tekniklerinin incelenmesi.
|
|
7- |
TEORİK: Seminer ve ödev sunumları
PRATİK: Seminer ve ödev sunumları, kendi kendine öğrenme (SSL)
|
|
8- |
TEORİK: Bakteriyel Hastalıklar (Etken, Bulaşma, Makroskobik bulgular, Mikroskobik bulgular); Pasteurellozis, Stafilokokozis, Listeriozis, Enterotoksemi, Tyzzer’s Hastalığı, Salmonellozis, Yersinyozis (Pseudotüberkülozis), Tüberkülozis, Kolibasillozis (Kampylobakteriozis), Vibriyozis, Murine (Fare) Respiratör Mikoplazmozis (MRM)
Paraziter Hastalıklar (Etken, Bulaşma, Makroskobik bulgular, Mikroskobik bulgular); Koksidiyozis, Kriptosporiyodozis, Spironukleus muris Enfeksiyonu, Giardia Muris Enfeksiyonu, Hymenolepis Enfeksiyonu, Ensefalotozoon kanikuli enfeksiyonu (Encehalitozoon caniculi).
PRATİK: Arşiv slaytlarından hazırlanan görüntüler, konu ile ilgili güncel internet verilerinin gösterilmesi.
|
|
9- |
TEORİK: Viral Hastalıklar (Etken, Bulaşma, Makroskobik bulgular, Mikroskobik bulgular); Farelerin Pneumoni Virüsü, Sendai Virüs Enfeksiyonu, Mikzomatozis, Fibramatozis (Shape Fibroma), Çiçek Hastalığı (Pox Disease), Kutanöz Papilomatozis, Adenovirüs Enfeksiyonları, Parvo Virüs Enfeksiyonları, Herpes Simplex Virüs Enfeksiyonları, Sitomegalovirüs Enfeksiyonu, Rota Virüs Enfeksiyonu, Reovirüs Enfeksiyonu, Corona Virüs Hastalıkları
PRATİK: Arşiv slaytlarından hazırlanan görüntüler, konu ile ilgili güncel internet verilerinin gösterilmesi.
|
|
10- |
TEORİK: Laboratuvar Hayvanlarında Nekropsi; Nekropsi İşlemi (Dış Bakı, İç Bakı), Karın ve göğüs organlarının toptan çıkarılacaksa, Karın organları ayrı ayrı çıkarılacaksa, Beynin Çıkarılması
PRATİK: Laboratuvar Hayvanlarında Nekropsi pozisyonu, Derinin yüzülmesi ve Ekstremitelerin ayrılması, Vücut boşluklarının açılması, Karın boşluğu organlarının çıkarılması; (Barsak, Mide, Dalak, Karaciğer, Böbrek), Pelvis boşluğu organlarının çıkarılması, Göğüs boşluğu organlarının çıkarılması, Baş, Boyun ve diğer organların çıkarılması.
|
|
11- |
TEORİK: Laboratuvar hayvanlarının mikrobiyolojik standardizasyonu; mikrobiyolojik standardizayon yöntem ve kontrolü prosedürleri. Sağlık izlem yönetimlerinin tanıtımı.
PRATİK: Dijital kaynaklar üzerinden güncel mikrobiyolojik standardizasyon oluşturma ve kontrol tekniklerinin, sağlık izlem yönetim prosedürlerinin incelenmesi.
|
|
12- |
TEORİK: Hayvan modellerine giriş, laboratuvar hayvanlarının bilimsel çalışmalardaki yeri.
PRATİK: Hayvan modellerinin bilimsel çalışmalardaki yerinin ve insalığa faydalarının tartışılması.
|
|
13- |
TEORİK: En sık görülen zoonoz hastalıklar; etken, konak, semptomlar, tedavi, kontrol ve korunma konuları kapsamında bilgilendirme.
PRATİK: Dijital kaynaklar kullanılarak en sık görülen zoonoz hastalıkların incelenmesi ve halk sağlığı açısından tartışılması.
|
|
14- |
TEORİK: İlaç verme ve enjeksiyon teknikleri
PRATİK: İlaç verirken kullanılan teknikler ve verilebilecek en yüksek hacim hesaplamaları; im, ip, sc, id, iv enjeksiyon teknikleri ve oral gavaj uygulamaları.
|
|
15- |
TEORİK: Anestezi ve analjezi. Anestezi yöntemleri ve ajanlarının tanıtımı. Analjezinin hayvan refahı ve çalışmalar açısından önemi. Dolerimetri ve ağrı izlemi.
PRATİK: Hayvan türlerine göre ve istenen anestezi süresine uygun anestezik madde miktarının hesaplanması ve uygulanması. Dijital kaynaklardan faydalanarak ağrı semptomlarının sınıflandırılmasının gösterimi.
|
|
16- |
|
|
17- |
|
|
18- |
|
|
19- |
|
|
20- |
|
|
1- |
Dersin sonunda kazanacağı bilgi beceri ve kazanımları bilir, laboratuvarda çalışma prensipleri ve tesis ziyaretleri esnasında uyulması gereken biyogüvenlik kurallarını ve uygulama
alanlarında olası biyolojik ve kimyasal tehlikeleri ve alınacak önlemleri bilir, uygular.
|
|
2- |
Hayvan hakları ve hayvan deneyleri etiği hakkında ilgi sahibi olur. Hayvan deneylerine ilişkin yasal düzenlemeleri öğrenir.
|
|
3- |
Laboratuvar hayvanlarının tür ve ırklarına göre anatomik ve fizyolojik özelliklerini bilir. Doğru hayvan modeli seçme kriterlerinden biri olan anatomik ve fizyolojik farklılıklarına ilişkin farkındalığı olur.
|
|
4- |
Hayvan tür ve ırklarına özgün barındırma ve besleme yöntemlerini öğrenir. Barındırma ve beslenme şartlarının hayvan refahına üzerine etkilerini bilir ve uygular.
|
|
5- |
Laboratuvar hayvanları yetiştiriciliğinde tür ve ırka bağlı olarak hangi yöntemlerin kullanılacağını bilir ve uygular.
|
|
6- |
Laboratuvar hayvanlarında genetik standardizayonun önemini, genetik standardizasyonu sağlanmış hayvan kolonilerinin yönetimini, barındırma ve besleme şartlarını bilir. Genetik standardizasyon takip yöntemlerini bilir.
|
|
7- |
Veteriner Hekimlikte Laboratuvar Hayvan Hastalıkları alanında temel ve yeterli bilgi birikimine sahip olur, öğrendiği bilgileri etkin olarak kullanabilir.
|
|
8- |
Doğru tanı için yeterli klinik ve laboratuar bilgi birikimi ve becerisi kazanır, elde ettiği anamnez ve makroskobik verileri değerlendirebilir. Laboratuvar Hayvan hastalıklarından lokal ya da sistemik yerleşimli Bakteriyel, Viral, Protozoer, Paraziter, Fungal ve Diğer nedenler ile oluşan nedenlerini, etkenleri, patogenezleri, makroskobik ve mikroskobik bulgular ve ayrımlarını gerektiğinde diğer Anabilim Dallarının destekleri ile yapabilme yeteneği, koruma yolları hakkında yeterlilik kazanırlar.
|
|
9- |
Özellikle Lisans ve Lisansüstü derslerde öğrendiği bilgileri bireysel ve Bilimsel Deneysel çalışmalar, saha çalışmaları vb. esnasında kullanmayı, Laboratuvar Hayvan materyali üzerinde nekropsi yaparak uygun organ numuneleri almak, bunları işlemek ve yan Bilim Dallarına hangi numuneleri göndereceği konusunda bilgi ve beceri kazanmak ve hastalıkları teşhis ve ayırıcı tanılarını yapma yetisi kazanırlar.
|
|
10- |
Mikrobiyolojik standardizasyon yöntemlerini, mikrobiyolojik standardizasyonu sağlanmış hayvanların barındırma ve beslenme şartlarını bilir. Sağlık izlem prosedürlerini uygular.
11- Anestezikler, sedatifler ve analjeziklerin hayvan türlerine göre uygun kullanımı. Aneztezi süresine bağlı doz hesaplanmasını ve ağrı izlem metodlarını bilir. Anestezi tekniklerini ve ağrı yönetimi prosedürlerini uygular.
12-İlaç verme ve enjeksiyon tekniklerini bilir. Enjeksiyon ve ilaç verme yöntemlerini uygular.
|
|
*Dersin program yeterliliklerine katkı seviyesi
|
|
1- |
Mesleki, hayvan refahı, müşteri, halk sağlığı, toplum ve çevre ile ilgili hususlar da dâhil olmak üzere veteriner hekimlerin içinde çalışması gereken etik ve yasal çerçeveyi anladığını gösterecek şekilde hareket etmek.
|
|
|
2- |
Bilimsel araştırma yöntemlerini, temel ve uygulamalı araştırmaların bilime katkısını ve 3R ilkesinin (Replacement, Reduction, Refinement) uygulanmasını anlamak.
|
|
|
3- |
Veteriner hekimliği uygulamaları ile ilgili organizasyon, yönetim ve mevzuat hakkında temel bilgi sahibi olduğunu göstermek.
|
|
|
4- |
Veteriner hekimin faaliyet gösterdiği ekonomik ve duygusal bağlamı anlamak.
|
|
|
5- |
Veteriner hekimin çalıştığı yerde kendisinin, hastaların, müşterilerin, meslektaşlarının ve çevrenin sağlık ve biyogüvenliğini korumak, izlemek ve geliştirilmesine katkıda bulunmak
|
|
|
6- |
Kalite güvence ilkeleri hakkında bilgi sahibi olduğunu göstermek; mesleki uygulamalarında risk yönetimi ilkelerini uygulamak.
|
|
|
7- |
İlgili kitleye uygun bir dil kullanarak, gizlilik ve mahremiyete tam saygı göstererek müşteriler, halk, profesyonel meslektaşlar ve sorumlu makamlarla etkili bir şekilde iletişim kurabilmek.
|
|
|
8- |
İletişim, liderlik, yönetim, ekip çalışması, karşılıklı saygı ve diğer sosyal beceriler dahil olmak üzere kişiler arası etkili etkileşim ilkelerini uygulamak.
|
|
|
9- |
Doğru klinik ve müşteri kayıtlarını, gerektiğinde vaka raporlarını ilgilileri için tatmin edici bir biçimde hazırlamak.
|
|
|
10- |
Hizmetlerin sunumunda multidisipliner bir ekibin üyesi olarak etkin bir şekilde çalışmak ve tüm ekip üyelerinin katkısını kabul etmek.
|
|
|
11- |
Literatürü ve sunumları eleştirel bir gözle inceleyebilmek ve değerlendirebilmek.
|
|
|
12- |
Veteriner iyi klinik uygulamaları ile araştırma temelli ve kanıta dayalı veteriner hekimliği sağlamak için “Tek Sağlık” ilkelerini anlamak ve uygulamak.
|
|
|
13- |
Kanıtları eleştirel ve akılcı bir şekilde analiz etme, yetersiz olunan konularla başa çıkma, beklenmedik durumlarla başa çıkma, bilgi ve becerileri çeşitli senaryolara ve bağlamlara uyarlama becerisini göstermek.
|
|
|
14- |
Hayvanların, insanların ve çevrenin sağlık, güvenlik ve refahının yanı sıra Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini teşvik etmek amacıyla veteriner hekimliği mesleğinin ve Tek Sağlık kavramının ilerlemesine katkıda bulunmak.
|
|
|
15- |
Kişisel ve mesleki sınırlarını tanımak ve gerektiğinde profesyonel tavsiye, yardım ve destek alacağını bilme becerisini göstermek.
|
|
|
16- |
Yaşam boyu öğrenmeye ve mesleki gelişime bağlılık göstermek. Bu, mesleki deneyimin kaydedilmesini, paylaşılmasını, performans ve yetkinliği geliştirmek için önlemler alınmasını içerir.
|
|
|
17- |
Mesleki performansı iyileştirmek için düzenli olarak öz denetim ve akran grubu incelemesi gibi süreçlere katılmak.
|
|
|
18- |
Hayvan ya da hayvan gruplarında bulunan hayvanların geçmişi ile ilgili ilgili doğru elde edebilmek.
|
|
|
19- |
Hasta hayvanları güvenli bir şekilde ve hayvana saygı göstererek tutmak ve zapt etmek, bu tekniklerin uygulanması için yardımcı personellere talimat vermek.
|
|
|
20- |
Eksiksiz bir klinik muayene gerçekleştirmek ve klinik karar verme becerisini göstermek.
|
|
|
21- |
Uygun tedavi planları geliştirmek, mevcut kaynaklar ile uygun halk sağlığı ve çevresel hususları göz önünde bulundurarak bakımları altındaki hayvanın yararına olacak şekilde tedavi uygulamak.
|
|
|
22- |
Acil bir durumda müdahale etmek ve yaygın hayvan türlerinde ilk yardım uygulamak. Durumsal aciliyete öncelik vermek ve kaynakları buna göre tahsis etmek.
|
|
|
23- |
Bir hayvanın ya da hayvan grubunun fiziksel, refah ve beslenme durumunu değerlendirmek ve müşteriye hayvancılık, besleme, üreme, üretim, refah, bireysel sağlık, sürü sağlığı ve halk sağlığı ilkeleri hakkında tavsiyelerde bulunmak.
|
|
|
24- |
Örnekleri toplamak, muhafaza etmek ve nakletmek, uygun teşhis testlerini seçmek, test sonuçlarını yorumlamak ve sınırlamalarını anlamak.
|
|
|
25- |
Meslektaşlarla açık bir şekilde iletişim kurmak, sevk ve teşhis hizmetlerinde iş birliği yapmak.
|
|
|
26- |
Temel tanı ekipmanlarını kullanmak, hastalara iyi sağlık ve güvenlik uygulamaları kapsamında ve de mevcut yönetmeliklere uygun şekilde etkili bir muayene gerçekleştirmek.
|
|
|
27- |
Dijital araçların ve yapay zekânın veteriner hekimliğe katkısını bilmek ve kullanmak.
|
|
|
28- |
İhbarı mecburi, rapor edilebilir ve zoonotik hastalıkların yanı sıra hayvanlara yönelik kötü muamele durumlarla ilgili belirtileri tanımak ve ilgili makamlara bildirmek de dahil olmak üzere uygun önlemleri almak.
|
|
|
29- |
Hayvan bakımı ve refahı, hayvan hareketleri, bildirilmesi zorunlu ve rapor edilebilir hastalıklar, antimikrobiyallerin bilinçli kullanımı da dahil olmak üzere ilaçların kullanımı ile ilgili bilgi ve mevzuata ilişkin uygun kaynaklara erişmek.
|
|
|
30- |
İlaçları mevzuata ve en son kılavuzlara uygun olarak doğru ve sorumlu bir şekilde reçete etmek ve dağıtmak.
|
|
|
31- |
Şüpheli advers ilaç reaksiyonlarını uygun kanallar aracılığıyla ilgili resmi kurumlara bildirmek.
|
|
|
32- |
Biyogüvenlik için protokoller hazırlamak, çalıştığı yerin biyogüvenliğini değerlendirmek ve protokolleri doğru şekilde uygulamak.
|
|
|
33- |
Aseptik prosedürleri uygun şekilde gerçekleştirmek
|
|
|
34- |
Sedasyon, genel ve bölgesel anesteziyi güvenli bir şekilde uygulamak; kimyasal hareketsizleştirme yöntemlerini uygulamak.
|
|
|
35- |
Ağrıyı önlemek, değerlendirmek ve yönetmek.
|
|
|
36- |
Ötenazinin ne zaman uygun olduğunu bilmek, bunu hayvana ve sahiplerine saygı göstererek, uygun bir yöntem kullanarak, orada bulunanların güvenliğini de göz önünde bulundurarak gerçekleştirmek; karkasın etik ve yasal olarak imha edilmesi konusunda tavsiyelerde bulunmak.
|
|
|
37- |
Örnek alma, sevk etme ve raporlama dahil olmak üzere tüm yaygın hayvan türlerinde nekropsi yapmak.
|
|
|
38- |
Refah unsurlarına dikkat etmek, sistematik kaba post-mortem muayene ve gözlemleri kaydetmek, dokuları örnekleme, saklama ve taşıma dahil olmak üzere gıda üreten hayvanların anti-mortem muayenesini yapmak.
|
|
|
39- |
İlgili gıda teknolojisi de dahil olmak üzere, hayvansal kaynaklı ürünlerin kalite ve güvenliğini etkileyen koşulları doğru bir şekilde belirlemek için gıda ve yem denetimi yapmak.
|
|
|
40- |
İnsan sağlığının korunması, muhafazası ve iyileştirilmesine katkıda bulunma kapsamında hayvanlar, hayvansal ürünler ve yan ürünlerle doğrudan ya da dolaylı ilgisi olan koşulları belirleyerek halk sağlığını korumak.
|
|
|
41- |
Kabul edilmiş hayvan sağlığı, hayvan refahı, halk sağlığı ve çevre sağlığı standartları doğrultusunda, hastalığa ve türe uygun önleyici ve eradikasyon programları hakkında tavsiyelerde bulunmak ve bunları uygulamak.
|
|
|
42- |
|
|
|
43- |
|
|
|
44- |
|
|
|
45- |
|
|
|
Yıldızların sayısı 1’den (en az) 5’e (en fazla) kadar katkı seviyesini ifade eder |
|
Planlanan öğretim faaliyetleri, öğretme metodları ve AKTS iş yükü
|
|
|
Sayısı
|
Süresi (saat)
|
Sayı*Süre (saat)
|
|
Yüz yüze eğitim
|
15
|
2
|
30
|
|
Sınıf dışı ders çalışma süresi (ön çalışma, pekiştirme)
|
10
|
1
|
10
|
|
Ödevler
|
0
|
0
|
0
|
|
Sunum / Seminer hazırlama
|
5
|
1
|
5
|
|
Kısa sınavlar
|
0
|
0
|
0
|
|
Ara sınavlara hazırlık
|
4
|
2
|
8
|
|
Ara sınavlar
|
1
|
1
|
1
|
|
Proje (Yarıyıl ödevi)
|
0
|
0
|
0
|
|
Laboratuvar
|
15
|
4
|
60
|
|
Arazi çalışması
|
0
|
0
|
0
|
|
Yarıyıl sonu sınavına hazırlık
|
5
|
2
|
10
|
|
Yarıyıl sonu sınavı
|
1
|
1
|
1
|
|
Araştırma
|
0
|
0
|
0
|
|
Toplam iş yükü
|
|
|
125
|
|
AKTS
|
|
|
5.00
|
|
Değerlendirme yöntemleri ve kriterler
|
|
Yarıyıl içi değerlendirme
|
Sayısı
|
Katkı Yüzdesi
|
|
Ara sınav
|
1
|
70
|
|
Kısa sınav
|
1
|
20
|
|
Ödev
|
1
|
10
|
|
Yarıyıl içi toplam
|
|
100
|
|
Yarıyıl içi değerlendirmelerin başarıya katkı oranı
|
|
40
|
|
Yarıyıl sonu sınavının başarıya katkı oranı
|
|
60
|
|
Genel toplam
|
|
100
|
|
Önerilen veya zorunlu okuma materyalleri
|
|
Ders kitabı
|
Labarotory Animal Science Hau J.,Hoosier G.L.V., Volume I-II Second edition. CRC Press.USA
|
|
Yardımcı Kaynaklar
|
H Patrick F.Sharp. Marie C.La Regina, : The Laboratory Rat, CRC Press London 1998
H.B Waynforth: Experimental and Surgical Technique in the Rat Academıc Press London 1980
James G . Fox, Bennett. J. Cohen, Franklin M. Loew : Laboratory Animal Medicine, Academıc Press, Inc. 1984.
Dr. Nail Odabaşoğlu, Prof. Dr. Ataman Güre , Yard. Doç.Dr. Eşref Yeğin , Yard. Doç.Dr. Galip Akın : Laboratuvar hayvanları I , Van 1988
Canadian Council on Animal Care, Gulde to the Care Aand Use of Experimental Animals ; Volume 1.1105-151 Slater street, Ottawa, Ontario KIP 5HP3.,1984
Canadian council on Animal Care, Guide to the Care Use of Experimental Animals ; Volume 2. 1105-151 Slater street, Ottawa, Ontario KIP 5HP3.,1984
Harkness, J.E.; Wagner, J.E. 195 The Biology and Medicine of Rabbits and Rodents, Williams & Wilkins, Ballemira
Wagner J.E.; Manning P.S.; The Blology of the Gulnea Pig, Academic Press 1976666, New York, Lonnnnndon
Mark A. Suckow, Fred A. Douglas. The Laboratory Rabbit CRC Press, 1997
David G. Baker Natural Pathogens Of Laboratory Animal: Their Effects On Research ASM Pres, 2003
Jerald Silverman, Managing The Laboratory Animal Facility (Hardcover), CRC Pres, 2001
David Baker, Parasites of Laboratory Animals [ILLUSTRATED] (Hardcover), Blackwell Publishing Professional, 2007
Yeğen Ç. B., Gören M.Z. : Biyomedikal Araştırmalarda Deney hayvanı Temel Bilgiler ve Etik: Yüce Yayım ,2005, Nato Cad. No: 23, Kat :3, Seyrantepe-İstanbul
|
|