| Dersin adı |
Dersin seviyesi |
Dersin kodu |
Dersin tipi |
Dersin dönemi |
Yerel kredi |
AKTS kredisi |
Ders bilgileri |
| ÇEVRESEL TOKSİKOLOJİ |
Birinci düzey |
SEÇ 331 |
Seçmeli |
5 |
2.00 |
2.00 |
Yazdır |
|
Ön koşul dersleri
|
Yok
|
|
Eğitimin dili
|
Türkçe
|
|
Koordinatör
|
DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET İPEK BOŞGELMEZ
|
|
Dersi veren öğretim eleman(lar)ı
|
DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET İPEK BOŞGELMEZ
|
|
Yardımcı öğretim eleman(lar)ı
|
-
|
|
Dersin veriliş şekli
|
Ders teorik ve uygulamalar içermektedir.
|
|
Dersin amacı
|
Bu derste, öğrenciye çevresel toksikoloji ile ilgili temel bilgilerin kazandırılması amaçlanmıştır.
|
|
Dersin tanımı
|
Ders kapsamında; çevresel toksikolojinin araştırma konuları ve amaçları, besin ağının çevresel toksikolojideki önemi, çevresel kirleticilerin akut ve kronik toksik etkilerinin araştırılması, biyoindikatörler konuları ele alınır. Hava, su ve toprak kirleticilerinin çevre ve sağlık üzerine etkileri, çevresel kirletici örnekleri (endokrin bozucular, pestisitler, metaller, endüstriyel ve radyoaktif kazalar, küresel iklim değişikliği), alınabilecek önlemler ve çevre yasaları konuları işlenir.
|
|
1- |
Çevre, ekosistem, çevre kirliliği kavramları, enerji kaynakları, biyojeokimyasal döngüler
|
|
2- |
Besin ağının çevresel toksikolojideki önemi-Biyoakümülasyon, biyokonsantrasyon, biyomagnifikasyon
|
|
3- |
Biyodegradasyon testleri (örn., deterjan yüzey aktif maddelerinin biyolojik parçalanabilirliği)
|
|
4- |
Çevresel kirleticilerin akut ve kronik toksik etkilerinin araştırılması
|
|
5- |
Çevresel biyogöstergeler (biyoindikatörler)
|
|
6- |
Hava, su ve toprak kirleticilerinin çevre ve sağlık üzerine etkileri
|
|
7- |
Küresel iklim değişikliği ve beklenen sonuçları
|
|
8- |
Arasınav
|
|
9- |
Çevre kirleticilerine örnekler (ilaçlar)
|
|
10- |
Çevre kirleticilerine örnekler (pestisitler)
|
|
11- |
Çevre kirleticilerine örnekler (metaller)
|
|
12- |
Çevre kirleticilerine örnekler (endüstriyel ve radyoaktif kazalar)
|
|
13- |
Çevre kirleticilerine örnekler (endokrin bozucu kimyasal maddeler)
|
|
14- |
Dünyada ve ülkemizdeki bazı örneklerin çevresel toksikoloji açısından değerlendirilmesi (öğrenci sunumları)
|
|
15- |
Çevre ve sağlık yönünden alınması gerekli önlemler, çevre yasaları, Eczacının Rolü (öğrenci sunumları)
|
|
16- |
Final sınavı
|
|
17- |
|
|
18- |
|
|
19- |
|
|
20- |
|
|
1- |
Çevre ve ekosistem ile ilgili temel kavramları tanır. Biyosfer, çevre kirliliği, enerji kaynakları, biyojeokimyasal döngüler gibi konularda fikir sahibi olur ve temel tanımlamaları yapar. Çevresel sorunlarla ilgili bütüncül yaklaşımı kavrar. Konu ile ilgili kaynak tarar ve ilgili mevzuatı yorumlar.
|
|
2- |
Besin zinciri ve besin ağı kavramlarını örnekleriyle tanır, çevresel toksikolojideki önemini yorumlar. Biyoakümülasyon, biyokonsantrasyon, biyomagnifikasyon terimlerini örneklendirir.
|
|
3- |
Biyolojik parçalanabilirliği ve etkileyen faktörleri, Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOD), Kimyasal Oksijen İhtiyacı (COD) konularını örnekleriyle yorumlar. Simulasyon testlerini tanımlar ve örnek verir. Yüzey aktif maddeler gibi çevre kirleticilerin biyolojik parçalanabilirliğinin araştırılmasında kullanılan biyodegradasyon testlerinin nasıl yapıldığını ve bu testlerle ilgili kaynaklara nasıl erişildiğini kavrar, örneklendirir.
|
|
4- |
Akut toksisite ve kronik toksisite araştırmasında temel yaklaşımları kavrar. Çevresel kirleticilerin akut ve kronik toksisitelerinin araştırılmasındaki amaçları ve bulguların değerlendirilmesinde temel ilkeleri yorumlar.
|
|
5- |
Çevresel biyogöstergeler (biyoindikatörler) ile ilgili temel bilgileri kavrar. Biyogöstergeleri maruziyetin, etkilerin ve hassasiyetin biyogöstergeleri olarak sınıflandırır ve örnekleri ayırt eder.
|
|
6- |
Hava, su ve toprak kirleticilerinin çevre üzerine etkilerine örnekler verir. Kirleticilerin sağlık üzerine etkileri konusunda hava kirleticileri ile ilgili örnek değerlendirme yapar, Bölge Meteoroloji Müdürlüğü verilerine erişir ve değerlendirir.
|
|
7- |
Çevre kirleticisi olarak ilaçların rolünü, ilaçların kendilerinin ve/veya metabolitlerinin çevrede oluşturabildiği etkilerin önemini örnekleriyle kavrar. İlaç imhasında eczacının rolünü değerlendirir, konuyla ilgili kaynak taraması yapar, yorumlarıyla birlikte sunar.
|
|
8- |
Pestisitlerin çevre ve sağlık yönünden önemini yorumlar. Pestisit gruplarını ve günümüzde karsinojenik etki gibi özel toksik etkileri nedeniyle kullanımı yasaklanmış veya kısıtlanmış pestisitler ile ilgili bilgilere nasıl erişeceğini kavrar. Akılcı ve güvenli pestisit kullanımı hakkında danışmanlık yapar. Endokrin bozucu kimyasal maddeler hakkında temel bilgileri kavrar. Endokrin bozucu etkili madde gruplarını (östrojenik, anti-östrojenik, anti-androjenik etkili gibi) örnekleriyle açıklar.
|
|
9- |
Metaller (örn. Hg, Pb, Cd, Al) ve asit yağmurlarının çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerini ve alınması gereken tedbirleri ve metallerle zehirlenmelerde tedavi yöntemlerini tanır. Minamata hastalığı, Itai-Itai hastalığı gibi örnekleri yorumlar. Endüstriyel ve radyoaktif kazalar (Bhopal, Çernobil vd) sonucu çevre kirleticilerinin yol açtığı olumsuz etkileri ve alınması gereken tedbirleri, tedavi yöntemlerini tanır.
|
|
10- |
Dünyada ve ülkemizde karşılaşılan bazı kaza ve olgu örneklerinin çevresel toksikoloji açısından değerlendirmesini yapar. Çevre ve sağlık yönünden ilaç ve ilaç dışı kimyasal maddeler konusunda alınması gerekli önlemleri, çevre yasalarını ve bu alanda eczacının rolünü kavrar, öneriler geliştirir.
|
|
*Dersin program yeterliliklerine katkı seviyesi
|
|
1- |
Eczacılık mesleğini, mevcut yasalar ve mevzuat doğrultusunda, etik ve deontolojik ilkeler çerçevesinde uygulayabilme ve gerektiğinde bu anlamda inisiyatif kullanabilme
|
|
|
2- |
Edinmiş olduğu bilgileri toplumun sağlık düzeyinin ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi için kullanabilme
|
|
|
3- |
Eczacılık meslek uygulamalarındaki süreçleri ve kişiler arası ilişkileri yönetebilme ve iletişim yeteneklerini kullanabilme
|
|
|
4- |
Meslek uygulama alanlarındaki çalışma süreçlerini planlayabilme, ekip üyesi olabilme, ortak çalışmalara katılabilme ve bu çalışmaları yönetebilme
|
|
|
5- |
Evrensel ve ulusal sağlık sorunlarının farkında olarak sağlık hizmet kalitesinin artırılmasına yönelik politikalar üretebilme
|
|
|
6- |
İnsan sağlığının temelini oluşturan biyolojik sistemlerin işleyişi, sürdürülmesi ve patolojisine yönelik kavramlara sahip olabilme
|
|
|
7- |
Temel ve uygulamalı fen bilimlerini eczacılık meslek uygulamaları ile birleştirerek eczacılık alanında kullanabilme
|
|
|
8- |
Eczacılık alanında sahip olduğu bilgileri, farklı disiplinlerden gelen bilgilerle bütünleştirip yorumlayabilme, analiz edebilme ve çözüm önerileri getirebilme
|
|
|
9- |
Doğal, sentetik ve biyolojik kaynaklı ilaç etkin ve yardımcı maddelerinin araştırılması, geliştirilmesi ve üretilmesi konularında yeterli bilgi ve uygulama becerilerine sahip olabilme
|
|
|
10- |
Farmasötik preparatların ve tıbbi ürünlerin araştırılması, geliştirilmesi ve üretilmesi konularında yeterli bilgi ve uygulama becerilerine sahip olabilme
|
|
|
11- |
İlaç etkin ve yardımcı maddelerinin, farmasötik preparatların ve tıbbi ürünlerin fiziksel, kimyasal, biyolojik, mikrobiyolojik ve toksikolojik analizleri konusunda yeterli bilgi ve uygulama becerisine sahip olabilme
|
|
|
12- |
Birinci basamak sağlık hizmetinin gerektirdiği eczacılık hizmetlerini sunabilme
|
|
|
13- |
İlaçların hastaya sunulmasından önce, reçeteyi oluşturan ilaçların en uygun dozu, uygulama yolları ve geçimsizlikleri konusunda gerekli bilgiye sahip olma ve bu bilgileri kullanabilme
|
|
|
14- |
İlaçların ve tıbbi ürünlerin metabolizmaları, etkileri ve kullanımları ile ilgili bilgileri kullanarak hastaların reçetelerini doğru ve uygun olarak karşılayabilme
|
|
|
15- |
İlaçların en uygun şekilde kullanımını sağlamak ve teşvik etmek amacıyla farmasötik bakım ve klinik eczacılık uygulamaları çerçevesinde hasta kayıtlarını yönetebilme; hasta, hekim ve diğer sağlık personeline ilaçlar konusunda danışmanlık hizmeti verebilme
|
|
|
16- |
İlaçların en uygun şekilde kullanımını sağlamak ve teşvik etmek amacıyla, farmasötik bakım ve klinik eczacılık uygulamaları çerçevesinde ilaç tedavisinin hasta boyutunda değerlendirilmesi, değiştirilmesi ve karar verilmesi aşamalarına katılabilme ve bu alanda yeterli bilgi ve uygulama becerilerine sahip olabilme
|
|
|
17- |
Doğru ilaç kullanımını teşvik etmek üzere kullanımındaki eğilimleri izleme, değerlendirme ve çözüm geliştirebilme becerilerine sahip olabilme
|
|
|
18- |
İlaçlar ve sağlık alanında eğitim verebilme, danışmanlık ve denetim yapabilme
|
|
|
19- |
Eczacılık meslek uygulama alanlarının gerektirdiği çeşitli teknolojik araçlar, bilgi kaynakları ve yazılımlar konusunda yeterli bilgi ve uygulama becerilerine sahip olabilme
|
|
|
20- |
En az bir yabancı dili kullanarak eczacılık uygulama alanlarındaki bilgi ve gelişmeleri izleyebilme ve meslektaşları ile iletişim kurabilme
Yaşam boyu öğrenmenin bilincinde olarak, eczacılık meslek uygulamaları, bilim, teknoloji, çağdaş düşünce ve davranış boyutunda güncel bilgilere sahip olabilme, bu bilgileri geliştirebilme ve derinleştirebilme
|
|
|
21- |
|
|
|
22- |
|
|
|
23- |
|
|
|
24- |
|
|
|
25- |
|
|
|
26- |
|
|
|
27- |
|
|
|
28- |
|
|
|
29- |
|
|
|
30- |
|
|
|
31- |
|
|
|
32- |
|
|
|
33- |
|
|
|
34- |
|
|
|
35- |
|
|
|
36- |
|
|
|
37- |
|
|
|
38- |
|
|
|
39- |
|
|
|
40- |
|
|
|
41- |
|
|
|
42- |
|
|
|
43- |
|
|
|
44- |
|
|
|
45- |
|
|
|
Yıldızların sayısı 1’den (en az) 5’e (en fazla) kadar katkı seviyesini ifade eder |
|
Planlanan öğretim faaliyetleri, öğretme metodları ve AKTS iş yükü
|
|
|
Sayısı
|
Süresi (saat)
|
Sayı*Süre (saat)
|
|
Yüz yüze eğitim
|
14
|
2
|
28
|
|
Sınıf dışı ders çalışma süresi (ön çalışma, pekiştirme)
|
0
|
0
|
0
|
|
Ödevler
|
0
|
0
|
0
|
|
Sunum / Seminer hazırlama
|
1
|
4
|
4
|
|
Kısa sınavlar
|
0
|
0
|
0
|
|
Ara sınavlara hazırlık
|
1
|
6
|
6
|
|
Ara sınavlar
|
1
|
1
|
1
|
|
Proje (Yarıyıl ödevi)
|
0
|
0
|
0
|
|
Laboratuvar
|
0
|
0
|
0
|
|
Arazi çalışması
|
0
|
0
|
0
|
|
Yarıyıl sonu sınavına hazırlık
|
1
|
6
|
6
|
|
Yarıyıl sonu sınavı
|
1
|
1
|
1
|
|
Araştırma
|
2
|
2
|
4
|
|
Toplam iş yükü
|
|
|
50
|
|
AKTS
|
|
|
2.00
|
|
Değerlendirme yöntemleri ve kriterler
|
|
Yarıyıl içi değerlendirme
|
Sayısı
|
Katkı Yüzdesi
|
|
Ara sınav
|
1
|
20
|
|
Kısa sınav
|
0
|
0
|
|
Ödev
|
1
|
20
|
|
Yarıyıl içi toplam
|
|
40
|
|
Yarıyıl içi değerlendirmelerin başarıya katkı oranı
|
|
40
|
|
Yarıyıl sonu sınavının başarıya katkı oranı
|
|
60
|
|
Genel toplam
|
|
100
|
|
Önerilen veya zorunlu okuma materyalleri
|
|
Ders kitabı
|
-
|
|
Yardımcı Kaynaklar
|
1.Walker, C.H., Hopkin, S.P., Sibly, R.M., Peakall, D.B. (2001) Principles of Ecotoxicology, Taylor&Francis, 2nd ed., 309 s.
2. Işık, K. (çeviri ed.) (2008) Ekoloji’nin Temel İlkeleri, Palme Yayıncılık, Ankara, 598s+XXII.
3. Boşgelmez, A., Boşgelmez, İ.İ., Savaşçı, S., Paslı, N., Kaynaş, S. (2000) Ekoloji-I. Ankara, 2.Baskı, 884s.
4. Boşgelmez, A., Boşgelmez, İ.İ., Savaşçı, S., Paslı, N. (2001) Ekoloji-II (Toprak). Ankara, 1054s.
5. OECD (2006),Test No. 310: Ready Biodegradability - CO2 in sealed vessels (Headspace Test), OECD Guidelines for the Testing of Chemicals, Section 3, OECD Publishing.
doi: 10.1787/9789264016316-en
6. Vural, N. (2005)Toksikoloji Kitabı, Ankara: Ankara Üniv.Yay.No.73.
7. Klaassen C.D. (2008) Casarett and Doull’s Toxicology, The Basic Science of Poisons, McGraw-Hill Companies, 8th ed.
|
|